Covid-19’un Ardından Yeni Bir Tehdit: HMPV
Bundan tam 5 yıl önce, dünyayı derinden sarsan bir salgın başladı. Çin’de ortaya çıkan Covid-19 virüsü, 7 milyondan fazla insanın hayatını kaybetmesine ve çok daha fazlasının uzun süreli hastalıklarla savaşmasına neden oldu. Salgın, iş hayatından sosyal medya etkileşimlerine kadar her şeyi değiştirdi. Geçtiğimiz hafta yine Çin’de yeni bir virüsün ortaya çıkması, birçok kişide 5 yıl önceki günleri hatırlatarak endişe yaratmaya başladı. Peki, kısaca HMPV olarak bilinen “human metapneumovirus” yani insan metapnömovirüsü hakkında ne bilmeliyiz? İşte şu ana kadar öğrendiklerimiz…
1) HMPV NEDİR?
HMPV, her yıl dünya genelinde yaygın olarak görülen ve solunum yolu hastalıklarına yol açan virüslerden biridir. Bu virüs, kişiyi hayatının farklı dönemlerinde tekrar tekrar enfekte edebilir. Türkiye gibi soğuk kış iklimlerinde mevsimsel gribe benzer şekilde görülürken, sıcak iklimlerde yıl boyunca dolaşımda olabilmektedir. HMPV, ülkemizde ve dünya genelinde RSV olarak bilinen respiratuar sinsityal virüs ile benzerlik göstermektedir. Tıpkı grip ve Covid gibi, HMPV de öksürük, ateş, burun tıkanıklığı ve hırıltılı solunum gibi belirtilerle kendini gösterir.
Çoğu HMPV enfeksiyonu hafif seyreder ve sıradan bir soğuk algınlığına benzer semptomlar yaratır. Ancak bebekler, yaşlılar ve bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde, HMPV bronşit veya zatürre gibi ciddi hastalıklara yol açabilir. Astım, KOAH veya amfizem gibi akciğer rahatsızlıkları bulunan kişiler de HMPV’nin tehlikeli etkilerine maruz kalabilir.
Gelir düzeyi yüksek ülkelerde HMPV’nin neden olduğu ölümler oldukça nadirken, sağlık sistemi zayıf olan düşük gelirli ülkelerde bu virüs kaynaklı ölümler daha sık görülmektedir.
2) BU VİRÜS NE ZAMANDIR DOLAŞIMDA?
HMPV ilk olarak 2001 yılında tespit edilmiştir, ancak araştırmacılar virüsün en az 60 yıldır insanlar arasında dolaşımda olduğunu belirtmektedir. Vanderbilt Üniversitesi Tıp Merkezi’nde pediatrik bulaşıcı hastalıklar uzmanı Dr. Leigh Howard, The New York Times’a yaptığı açıklamada, “Bu virüs yeni değil, ama influenza, Covid veya RSV kadar iyi bilinmiyor” dedi. Bunun sebeplerinden biri, hastane yatışlarında HMPV teşhisi konan durumlar dışında virüsün adının pek anılmamasıdır. Dr. Howard, “Klinik özelliklerini diğer viral hastalıklardan ayırmak çok zor ve HMPV için Covid, grip veya RSV’deki gibi rutin testler yapılmamaktadır. Bu nedenle enfeksiyonların çoğu fark edilmeden geçmektedir” dedi. Ayrıca, The Guardian’a konuşan uzmanlar, vakalardaki artışın yeni teknolojilerin HMPV’yi daha kolay teşhis edebilmesi ile ilgili olabileceğini dile getirdi.
3) HMPV ENFEKSİYONLARI NASIL YAYILIYOR? VİRÜS NASIL BULAŞIYOR?
HMPV’nin başlıca bulaş yolları, soğuk algınlığı, grip ve Covid ile benzerlik göstermektedir. Hastalık, öksürük ve hapşırık yoluyla havaya yayılan minik damlacıklar, enfekte bir kişiyle doğrudan temas veya kontamine yüzeylere dokunarak yayılmaktadır.
4) HMPV’NİN AŞISI YA DA TEDAVİSİ VAR MI?
HMPV’ye özel bir aşı bulunmamaktadır. Ancak, RSV için mevcut bir aşı mevcuttur ve bu iki virüse karşı koruma sağlayacak yeni bir aşı geliştirilmesi üzerine araştırmalar sürdürülmektedir. HMPV için özel bir antiviral tedavi de mevcut değildir. Tedavi, genellikle semptomların hafifletilmesine odaklanmaktadır. Dr. Stephens, HMPV’nin Covid-19 veya influenza gibi bildirilmesi gereken bir hastalık olmadığını, daha çok “soğuk algınlığı” başlığı altında değerlendirilen virüslerden biri olduğunu söyleyerek, “Birçok mikroorganizma var ve bunlar çok yaygın hastalıklar olduğu için bildirilmesi zor. Genellikle birkaç gün içinde dinlenerek ve dikkat ederek iyileşiyoruz” ifadelerini kullandı. Brisbane’da Mater Sağlık Hizmetleri’nde bulaşıcı hastalıklar direktörü olan Prof. Dr. Paul Griffin ise, “HMPV ağır hastalıklara neden olabilir, bu nedenle insanların durumu bilmeleri önemlidir” dedi.
5) ÇİN’DEN HMPV’YLE İLGİLİ AÇIKLAMA GELDİ Mİ?
Çinli yetkililer, HMPV vakalarının arttığını doğrulamış, ancak virüsün yabancı bir patojen olmadığını ve büyük bir endişe yaratmadığını vurgulamıştır. Covid-19’a yol açan koronavirüs ise yeni bir patojendi ve insanların bağışıklık sistemleri bu virüse karşı savunma geliştirememişti. Çin Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi, 27 Aralık’ta bir basın toplantısı düzenleyerek, Merkezin Bulaşıcı Hastalıklar Enstitüsü Direktörü Kan Biao, HMPV vakalarının özellikle 14 yaş ve altındaki çocuklar arasında arttığını belirtti. Kan, bu artışın özellikle Çin’in kuzeyinde gözlemlendiğini ve influenza vakalarında da benzer bir artış yaşandığını ifade etti. Bu yıl ocak ayının sonuna denk gelen Çin Yeni Yılı’nda seyahatlerin artmasıyla vakaların pik yapmasının beklendiğini de sözlerine ekledi.
Çin resmi haber ajansı Xinhua’nın aktardığına göre, HMPV vakalarının aralık ayının ortasından itibaren arttığı, hem ayakta tedavi gören hem de acil servislere başvuran hastaların sayısında bir çoğalma olduğu belirtiliyor. Virüse dair fazla bilgisi olmayan ebeveynler ve sosyal medya kullanıcıları bilgi almak için internete başvururken, sakin olunması, ellerin sık yıkanması ve kalabalık yerlerden kaçınılması gibi önlemler tavsiye edilmektedir. Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mao Ning, influenza ve diğer solunum yolu virüslerinin yılın bu döneminde rutin olarak arttığını, ancak “geçtiğimiz yıla kıyasla daha hafif ve daha az yayılmış gibi göründüğünü” söyledi. Ayrıca, Çinli yetkililer, bilinmeyen zatürre vakaları için bir izleme sistemi kuracaklarını duyurdu.
6) ÇİN KAMUOYU HMPV’YE NASIL BİR TEPKİ VERDİ?
Çin’deki sosyal medya platformlarında endişe hâkim. Birçok kişi hayatları boyunca HMPV’yi duymadıklarını ve bunun yeni bir patojen olduğunu savunuyor. Ancak Çin’in resmi haber kanalları, vatandaşları rahatlatmaya yönelik bir yayın politikası izlerken, antiviral ilaçların yanlış kullanımına karşı da uyarılarda bulunuyor. Koronavirüs pandemisi sırasında stokladıkları maskeleri kullanabilmek için sevinen sosyal medya kullanıcıları da mevcut. Ancak birçok kişi, HMPV’nin yanı sıra genel olarak hastalıkların arttığını ifade ediyor. Örneğin, dün “Çin Twitter”ı olarak bilinen Weibo’da gündem olan başlıklardan biri “Neden grip bu kadar acı veriyor?” sorusuydu.
7) DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ’NDEN BİR AÇIKLAMA GELDİ Mİ?
Dünya Sağlık Örgütü yetkilileri, kaygılanacak bir durum olmadığını belirtti. Örgüt adına bir açıklama yapan Dr. Margaret Harris, Çin makamlarından gelen raporlara göre vakalarda öngörülebilir bir artışın yaşandığını bildirdi. Dr. Harris, “Yılın bu dönemlerinde, yani Kuzey Yarımküre’nin kış aylarında, mevsimsel influenza, RSV ve insan metapnömovirüsü gibi akut solunum enfeksiyonlarında aydan aya artışlar yaşanması beklenmektedir” ifadelerini kullandı.
8) ENDİŞELENMELİ MİYİZ?
Çin’den gelen haberler, 5 yıl önceki Covid pandemisinin ilk günlerini akıllara getiriyor. Ancak şu anki durum ile 5 yıl öncesi arasında önemli farklılıklar bulunmaktadır. Covid, hayvanlardan insanlara bulaşan ve daha önce bilinmeyen bir virüstü. HMPV ise geçmişte kapsamlı araştırmalara konu olmuş ve tanıma olanakları bulunan bilinen bir virüstür. Küresel nüfusun büyük bir kısmı HMPV’ye karşı bağışıklığa sahipken, Covid’e karşı bağışıklığımız yoktu. Bu nedenle Covid pandemiye dönüşmüştü. HMPV mevsiminin ağır geçmesi hastaneleri zorlayabilir, özellikle çocuk servislerini etkileyebilir. Ancak sağlık kuruluşlarının bu yük altında ezilmesi beklenmiyor.
Prof. Dr. Griffin, “Bu virüsün bir pandemi yaratacağına dair endişelenmiyorum. Ancak vakalardaki artış ve etkisi önemli” dedi ve ekledi: “HMPV’ye özel aşılarımız ve antiviral ilaçlarımız olmadığını düşünürsek, hastalığın yayılmasını önlemek için pandemiden iyi dersler çıkarabiliriz.” Avustralya Ulusal Üniversitesi’nde bulaşıcı hastalıklar uzmanı Dr. Sanjaya Senanayake de, “Çin’in bu salgına dair verileri zamanında paylaşması hayati önem taşımaktadır. Epidemiyolojik verilerin yanı sıra, gerçekten salgından HMPV’nin sorumlu olduğunu ve kaygı verici mutasyonların yaşanmadığını teyit edecek genomik verilere de ihtiyaç vardır.” dedi.
9) NE YAPABİLİRİZ?
Prof. Dr. Griffin, “Covid pandemisi süresince önlemler alıp sayıları azaltmak konusunda oldukça başarılıydık. Ancak şimdi o dönemdeki kadar sıkı önlemler almıyoruz ve vakalarda yeniden bir artış gözlemliyoruz. Kesinlikle Covid dönemindeki gibi sıkı kısıtlamalar önermiyorum, ancak evde kalmak, öksürürken ve hapşırırken dikkatli olmak ve el hijyenine özen göstermek kış sezonunda çok önemlidir” dedi. Ayrıca, hasta olan kişilerin işe veya okula gitmemeleri gerektiği konusunda uyarıda bulundu. Dr. Stephens, hasta kişilerin kalabalık ortamlara girmeden önce maske takmalarını ve bu şekilde başkalarını, özellikle de yüksek risk grubundakileri enfekte etmekten kaçınmalarını tavsiye etti.
