Mayıs ayının başlamasıyla birlikte, özellikle dilek dilemek isteyenler ve Hıdırellez etkinlikleri için hazırlık yapanlar, bu özel günün anlamını ve tarihini sorgulamaktadır. Peki, Hıdırellez nedir, neden kutlanır ve nasıl kutlanır? İşte bu soruların yanıtları…
Hıdırellez Nedir?
Hıdırellez ya da halk arasında bilinen adıyla Hıdrellez, Orta Asya, Ortadoğu, Anadolu ve Balkanlar’da kutlanan geleneksel bir bahar bayramıdır. Ruz-ı Hızır (Hızır günü) olarak adlandırılan bu özel gün, zorda kalanların yardımcısı olarak kabul edilen Hızır ile denizlerin koruyucusu olduğuna inanılan İlyas’ın yeryüzünde buluştukları gün olarak anılır ve bu nedenle kutlanır.
Hıdırellez Ne Zaman Kutlanır?
Hıdırellez, baharın gelişi ile birlikte kutlanan bir mevsimsel bayramdır. Hıdırellez ismi, Hızır ve İlyas isimlerinin birleşiminden oluşur ve yaz mevsiminin başlangıcı olarak kabul edilen 6 Mayıs (Rumi takvimde 23 Nisan) tarihinde kutlanır. Her yıl 5-6 Mayıs tarihlerinde gerçekleştirilen Hıdırellez, 2017 yılında UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi’ne de dahil edilmiştir. Baharın gelişini, doğanın canlanmasını ve hayatlarına bereket gelmesini uman insanlar, 5 Mayıs akşamı ile 6 Mayıs sabahı arasında çeşitli etkinliklerle bu günü kutlamaktadırlar.
Hıdırellez gelenekleri ve ritüelleri hakkında bilgi veren Doç. Dr. Özlem Güzel, şu uygulamaları sıralamaktadır:
- Bereket ve şans için tepsiye çeşitli tahıllar, ekmek ve su bırakılır.
- Gün doğmadan önce çiçek ve otların üzerindeki çiğler toplanarak sütün içine konulup, süt mayalanır.
- Karınca yuvasından toprak alınıp, toprak kesesi yapılır ve bu kese mutfağa konur.
- Dolaplar, yağ kapakları ve un çuvalları gibi yerlerin açık bırakılması sağlanır.
- İçinde para bulunan keseler gül dalına asılır ve pencere önlerine para bırakılır.
- Gül ağacına para asılır; ertesi gün bu para alınarak cüzdana konur ve yıl boyunca harcanmaz.
- Evlere yeşil dallar ve çiçekler asılır.
- Köylerde Hıdırellez sabah namazı kılınıp, tarlalar dolaşılır ve bereket dilenir.
- Kuraklık varsa yağmur duası yapılır.
- Evlenme çağına gelen kızların başında kilit açılır ve evdeki sandık kapakları açık bırakılır.
- Kızların başörtülerine gül yağı dökülür ve tuzlu ekmek pişirilip bacaya bırakılır.
- Genç kızlar, evlenme niyetiyle yatarlar; şanslılarsa Hızır, rüyalarında evlenecekleri kişiyi gösterir.
- Kısmeti kapalı olanlar odaya kilitlenir ve sabah dua ile kısmetlerinin açılması için dua edilir.
- Niyet küpü hazırlanarak evlenmek isteyenler, içini takılarıyla doldurur; sabah açılır.
- Kötü enerjilerden korunmak için ısırgan otu ya da yeşil bitkiler kapılara asılır.
- Yıl boyunca biriken kötü enerjilerden arınmak için eski eşyalarla büyük bir ateş yakılarak üzerinden atlanır.
- Sağlıklı olmak için sabah erkenden dereye gidip yıkanılır.
- Dileklerin kabul olması için dilek tutulan nesnenin resmi kağıda çizilip gül ağacına asılır.
- Gül ağacının altına dileği tutulan unsurların maketleri yapılır veya çizilir.
- Çocuk sahibi olmak isteyenler beşik yapıp içine bebek bırakır.
- Dilek tutarak ağaç etrafında dönülür ve mum yakılır.
- Sahilde kumların üzerine dileklerin resimleri çizilir.
- Ağaçlara dileklerle bez parçaları bağlanır.
- Sağlık ve güzellik için gül dalına eşyalar asılır ve sabah giyilir.
- Hastalar, yeşil alanlara çıkarılır; çimenlerin üzerinde yuvarlanır.
- Hastaların elbiseleri gül dalına asılır.
- Hıdırellez sabahı su kenarına gidilir, el ve yüz yıkanır.
- Hastalıklardan kurtulmak için ağaçta salıncak kurularak sallanılır.
- Gece bir kova su konur, sabah bu su ile yıkanılır.
- Çeşitli otlar toplanarak kaynatılan su ile yıkanılır.
- Güzelleşmek veya vücuttaki hastalıklardan kurtulmak için sabah bitkilerin üstünden çiğ toplanır ve banyo suyuna karıştırılır.
- Sabah erkenden su kaynaklarından su alınarak bu suyla banyo yapılır.
