Lozan Barış Antlaşması unsurları ve tarihi, yine gündeme geldi. Türkiye’nin bağımsız ve hâkim bir devlet olarak tanınmasını sağlayan Lozan Barış Antlaşması’nın 101. yıl dönümü ile ilgili Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan ve siyasilerden kıymetli bildiriler geldi. Türkiye Cumhuriyeti Tarihi için büyük kıymet tutan Antlaşma’nın en kıymetli konularından biri, Türkiye Cumhuriyeti’nin bağımsızlığı ve Misakımilli, İtilaf Devletleri tarafından resmen tanındı ve kabul edildi, Sevr Antlaşması da geçersiz hale geldi. İşte, Lozan Barış Antlaşması değeri, tarihi ve unsurları.
LOZAN ANTLAŞMASI’NIN TARİHİ VE EHEMMİYETİ NEDİR?
Türkiye’nin bağımsız ve hâkim bir devlet olarak tanınmasını sağlayan Lozan Barış Antlaşması’nın imzalanmasının üzerinden 101 yıl geçti.
1. Dünya Savaşı sonucunda 24 Temmuz 1923’te İsviçre’nin Lozan kentinde imzalanan antlaşmaya, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) temsilcileriyle Birleşik Krallık, Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan, Romanya, Bulgaristan, Portekiz, Belçika ve Yugoslavya temsilcileri katıldı.
TBMM Hükümetini, İsmet İnönü başkanlığında Dr. Rıza Nur Bey ve Hasan Saka’dan oluşan heyet temsil etti.
20 Kasım 1922’de başlayan görüşmeler, Boğazlar sorunu, kapitülasyonlar, Musul-Kerkük ve Osmanlı Devleti’nin borçları üzere nedenlerden ötürü kesilmesinin akabinde 23 Nisan 1923’te tekrar başladı.Görüşmeler sonunda varılan mutabakata nazaran, Suriye sonu 20 Ekim 1921’de imzalanan Ankara Antlaşmasıyla belirlendiği formda kabul edildi.
Irak sonunun ileride İngiltere ve TBMM ortasında yapılacak bir görüşme ile belirlenmesine karar verildi.
Yunanistan sonu, Mudanya Antlaşması’nda olduğu formuyla kabul edilirken Yunanistan, savaş tazminatı olarak Karaağaç’ı Türkiye’ye bıraktı.
Antlaşmayla Sovyet hududu, Gümrü, Moskova ve Kars Antlaşması ile belirlendiği üzere kaldı, Doğu Anadolu’da bir Ermeni Devleti kurulmasından vazgeçildi.
Kapitülasyonlar Lozan Antlaşması ile kesin olarak kaldırılırken, Bozcaada ve Gökçeada Türkiye’ye bırakıldı. İtalyanlara bırakılan On İki Ada, 2. Dünya Savaşı’ndan sonra İtalya’nın çekilmesiyle Yunanistan’a bırakıldı.
Antlaşma uyarınca Türk Devleti’nin sonları içindeki yabancı okulların Türk kanunlarına uyması, okulların tahsilinin Türk Devleti tarafından düzenlenmesi kayıt altına alındı.
Fener Rum Patrikhanesi’nin yabancı kiliselerle alaka kurmaması kuralıyla Türkiye’de kalması kabul edilirken, azınlıklara verilen ayrıcalıklar kaldırıldı, tüm azınlıklar Türk vatandaşı kabul edildi.
Anlaşmayla İstanbul’daki Rumlar hariç başka yerlerdeki Rumların Yunanistan’a, Batı Trakya hariç öteki vilayetlerdeki Türklerin ise Türkiye’ye gönderilmesi suretiyle iki ülke ortasında nüfus mübadelesine karar verildi.
20 Temmuz 1936’da imzalanan Montrö Boğazlar Mukavelesi ile de Lozan’da üzerinde en çok durulan başlıklardan Boğazlar konusu tahlile kavuşturuldu.
– Antlaşma, 143 husustan oluşuyor
143 husus, bir ön kelam ve 4 kısımdan oluşan Lozan Barış Antlaşmasının ön kelamında, devletlerin istiklal ve hakimiyetine hürmet gösterilmesi prensibine yer verildi.
Lozan Barış Antlaşması, I. TBMM tarafından imzalanırken, II. TBMM tarafından onaylandı. Antlaşmayla, Türkiye Cumhuriyeti’nin bağımsızlığı ve Misakımilli, İtilaf Devletleri tarafından resmen tanındı ve kabul edildi, Sevr Antlaşması da geçersiz hale geldi.
Ülke sonları, Irak hududu hariç belirli oldu ve Türkiye açısından I. Dünya Savaşı sona erdi.
Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk’ta, Lozan Barış Antlaşması’na ait yaptığı tanımlamada, “Türk milleti aleyhine asırlardan beri hazırlanmış ve Sevr Antlaşması’yla tamamlandığı zannedilmiş bir suikastın yıkılışını söz eden bir evraktır.” tabirlerine yer verdi.
– Antlaşmanın onaylı sureti Dışişleri Bakanlığı sitesinde erişime açık
Taraflarca tek nüsha olarak imzalanan Lozan Antlaşması’nın ıslak imzalı nüshası “depozitör ülke” sıfatıyla Fransa tarafından koruma ediliyor. Öteki imzacı ülkelerdeki nüshalar ise antlaşmanın onaylı suretlerinden oluşuyor.
Onaylı suretlerden biri de Dışişleri Bakanlığı Arşivi’nde bulunuyor. Dışişleri Bakanlığı Arşiv Binası’nda aslı koruma edilen antlaşma, Bakanlığın internet sitesinde vatandaşların ve araştırmacıların erişimine açık tutuluyor.
LOZAN ANTLAŞMASINI İNDİRMEK İÇİN TIKLAYINIZ
LOZAN ANTLAŞMASI MADDELERİ
Lozan Antlaşması 143 husustan oluşur. 143 hususun en değerli bahisleri:
– Türkiye Cumhuriyeti’nin sonlarının belirlenmesi
– Osmanlı Devleti’nden kalan borçlar
– Boğazlar meselesi
– Savaş tazminatı
– Azınlıkların durumu
– Kapitülasyonlar
– Patrikhane
– Yabancı okulların durumu
