NATO nedir, ne vakit kuruldu, soruları İsveç’in üyeliğinin resmileşmesinin akabinde dünya kamuoyunda gündeme geldi. Son dakika haberine nazaran; İsveç iştirak evraklarını ABD’ye teslim ederek NATO’nun 32. üyesi oldu. 4 Nisan 2023’te son olarak Finlandiya’nın katıldığı NATO’nun, topraklarının büyük bir kısmı Avrupa ve Kuzey Amerika’da bulunuyor. Türkiye’nin 1952 yılında dahil olduğu NATO, belli unsurları işleyişe koyarak üyelerinin birtakım haklarını garanti altına almıştır. Pekala, hangi ülkeler NATO üyesi, Türkiye NATO üyesi mi? İşte, NATO’nun açılımı, üye ülkeler ve tarihi hakkında detaylar.
İSVEÇ NATO ÜYESİ Mİ OLDU?
İsveç iştirak dokümanlarını ABD’ye teslim ederek NATO’nun 32. üyesi oldu.
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, “İsveç resmen NATO’nun 32. üyesi oldu, İsveç’in iştiraki NATO’yu daha güçlü İsveç’i ve ittifakın tamamını daha inançlı hale getirecek” açıklamasını yaptı. ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken de “İsveç’in NATO üyeliği Rusya’nın stratejik fiyaskosunun göstergesidir” dedi.
NATO NE VAKİT KURULDU?
Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü, 4 Nisan 1949’da 12 ülke tarafından imzalanan Kuzey Atlantik Antlaşması’na dayanarak kurulan ve farklı devirlerde 20 ülkenin daha katıldığı milletlerarası askerî ittifaktır.
Örgüt üyeleri rastgele bir dış güçten gelebilecek akına karşı ortak savunma yapmaktadır. NATO’nun merkezi, örgütün Kuzey Amerika ve Avrupa’daki 32 üyesinden biri olan Belçika’nın başşehri Brüksel’de bulunmaktadır. 19 ülke NATO’nun “Barış İçin Ortaklık” isimli teşebbüsünde yer alırken 19 ülke kurumlaşmış diyalog programlarına dâhildir. Tüm NATO üyelerinin toplam askerî harcaması, dünyadaki savunma harcamalarının %70’inden fazladır. Üyelerin savunma harcamalarının GSYİH’lerinin %2’si kadar olması gerekmektedir.
NATO ÜYESİ ÜLKELER
NATO üyeliǧi “bu Antlaşma’nın unsurlarını geliştirebilecek ve Kuzey Atlantik Bölgesinin güvenliğine katkı yapacak durumda olan tüm Avrupa devletlerine” açıktır.
NATO üyesi ülkeler alfabetik sıralamaya nazaran şu haldedir;ALMANYA (1955)
AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ (1949)
ARNAVUTLUK (2009)
BELÇİKA (1949)
BİRLEȘİK KRALLIK (1949)
BULGARİSTAN (2004)
ÇEK CUMHURİYETİ (1999)
DANİMARKA (1949)
ESTONYA (2004)
FRANSA (1949)
HIRVATİSTAN (2009)
HOLLANDA (1949)
İSPANYA (1982)
İTALYA (1949)
İZLANDA (1949)
KANADA (1949)
KARADAǦ (2017)
KUZEY MAKEDONYA (2020)
LETONYA (2004)
LİTVANYA (2004)
LÜKSEMBURG (1949)
MACARİSTAN (1999)
NORVEÇ (1949)
POLONYA (1999)
PORTEKİZ (1949)
ROMANYA (2004)
SLOVAKYA (2004)
SLOVENYA (2004)
TÜRKİYE (1952)
YUNANİSTAN (1952)
FİNLANDİYA (2023)
TÜRKİYE’NİN NATO ÜYELİĞİ
NATO, Türkiye’nin de dahil olduğu ve kuruluşu 1949 yılında kurulan, Kuzey Atlantik İttfakı olarak isimlendirilen örgüttür. Türkiye’nin 1952 yılında dahil olduğu NATO, muhakkak unsurları işleyişe koyarak üyelerinin kimi haklarını garanti altına almıştır.
NATO’nun kuruluşundan üç yıl sonra 1952’de Türkiye ve Yunanistan’ın, 1954’te Batı Almanya’nın bu ittifaka katılmaları da göstermekteydi ki, NATO ittifakı yalnızca Sovyet tehdidine karşı kurulmuş bir savunma örgütü değil, tıpkı vakitte SSCB’yi çevreleme siyasetinin da birinci etabıydı. Gerçekten daha sonraki devirlerde 1951’de ANZUS Paktı, 1954’te SEATO, 1955’te Bağdat Paktı’nın kurulması ve 1959’da CENTO’ya dönüşmesi halinde gelişen olaylar, bu çevreleme siyasetinin kısmen ilgili olduğu alan dahilindeydi. Washington Antlaşması olarak da bilinen NATO antlaşmasıyla, ABD, Kanada, Danimarka, Norveç, Hollanda, Belçika, Lüksemburg, İngiltere, Fransa, İtalya, Portekiz ve İzlanda imzacı devletler oldular. Türkiye’nin NATO’ya iştirakine ait olarak, Ekim 1951’de Londra’da imzalanan antlaşma metni Türkiye tarafından 18 Şubat 1952’de onaylanarak NATO’ya üyelik gerçekleşti.
NATO’NUN KISA TARİHİ
1989’da Soğuk Savaş’ın yani çift kutuplu (bi-polar) dünyanın sona ermesinden sonra da, NATO 1994’ten itibaren eski sosyalist ülkelerle “barış için ortaklık” projesini uygulamaya koyarak, bu projeyle kelam konusu devletlerin ileriki periyotlarda NATO’ya iştirakini kolaylaştırma maksadı güttü. Bu çerçevede birinci etapta, Çek Cumhuriyeti, Macaristan ve Polonya’nın 1999’daki iştirakiyle üye sayısı 19 oldu.
Kasım 2002’de NATO’nun Prag Doruğu ile Soğuk Savaş sonrasının ikinci genişleme sürecine girilerek, Balkan ve Baltık ülkeleriyle ittifak ve iştirak müzakereleri yapıldı. Fransa ittifak üyesi olmakla birlikte, 1966’da Cumhurbaşkanı Charles de Gaulle’nin bağımsız dış siyaset arayışı kapsamında NATO’nun entegre askeri yapısından ayrılma kararı aldı.
Yunanistan da 1974 yılında, Türkiye’nin Ağustos 1974’teki İkinci Kıbrıs Barış Harekatına bir reaksiyon olarak askeri yapıdan çekildi fakat 1980’de tekrar geri döndü.
