Nevruz Bayramı Nedir?
Nevruz Bayramı, baharın gelişini simgeleyen ve her yıl 21 Mart’ta kutlanan önemli bir gelenektir. Bu bayram, Balkanlar’dan Orta Asya’ya kadar geniş bir coğrafyada sevinçle kutlanmaktadır. Ülkemizde de Nevruz’un köklü gelenekleri devam etmektedir. Peki, Nevruz nedir? Nevruz Bayramı neden ve nasıl kutlanır? İşte detaylar…
NEVRUZ NEDİR?
Nevruz kelimesi, eski Farsçadan gelmektedir ve “yeni gün” ya da “gün ışığı” anlamına gelir. Günümüz Farsçasında da aynı anlama sahip olan bu kelime, tarihi boyunca birçok kültüre yayılmıştır. Nevruz, sadece bir bayram değil; aynı zamanda doğanın uyanışını, yenilenmeyi ve tazelenmeyi simgeler.
NEVRUZ BAYRAMI NEDEN KUTLANIR?
Nevruz’un her yıl 21 Mart’ta kutlanmasının özel bir nedeni vardır. Güneş, 21 Mart’a kadar güney yarımküreye daha fazla ışık ve ısı sağlar. Ancak bu denge, 21 Mart’ta eşitlenip, daha sonra kuzey yarımküre lehine değişir. Bu sebepten ötürü, kuzey yarımkürede yaşayan bazı halklar 21 Mart’ı, bütün varlıklar için bir uyanış ve yaradılış günü olarak kabul edip coşkuyla kutlarlar. Anadolu ve Orta Asya Türk halkları, Nevruz’u baharın gelişi olarak görüp kutlamaktadır.
NEVRUZ BAYRAMI İLK NE ZAMAN KUTLANDI? İŞTE TARİHÇESİ
Nevruz, yazılı olarak ilk kez 2. yüzyılda Pers kaynaklarında geçmektedir ve İran ile Bahai takvimlerine göre yılın ilk gününü temsil etmektedir. Günümüzde İran’da, İslami bir kökeni olmamasına rağmen büyük bir şenlik olarak kutlanmaya devam etmektedir. Bazı topluluklar bu bayramı 21 Mart’ta kutlarken, diğerleri kuzey yarımkürede ilkbaharın başlangıcı olarak 22 veya 23 Mart’ta kutlamaktadır. Bu bayram, Zerdüştlük ve Bahailik inançları için de kutsal bir gün olarak kabul edilir. Ayrıca, Kürt toplumlarında Nevruz’un, Kürt ve İran mitolojisindeki Demirci Kawa Efsanesi’ne dayandığına inanılmaktadır. Anadolu ve Orta Asya Türk halkları da bu bayramı Göktürklerin Ergenekon’dan çıkışı ve baharın gelişi olarak kutlamaktadır. 2010 yılında Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 3000 yıldan beri kutlanan bu İran kökenli şenliği “Dünya Nevruz Bayramı” olarak ilan etmiştir. 28 Eylül-2 Ekim 2009 tarihleri arasında Abu Dabi’de yapılan Birleşmiş Milletler Manevi Kültür Mirası Koruma Kurulu toplantısında Nevruz, Dünya Manevi Kültür Mirası Listesi’ne dahil edilmiştir. Bu tarihten itibaren 21 Mart, “Dünya Nevruz Bayramı” olarak kutlanmaktadır.
NEVRUZ BAYRAMI GELENEKLERİ
Anadolu’da Selçuklular dönemine dayanan Nevruz kutlamaları, günümüzde de canlı geleneklerle sürdürülmektedir. Nevruz zamanı, doğanın yeniden doğuşuna ve baharın müjdecisi olduğuna inanılır. Iğdır’da Nevruz Bayramı öncesinde evler ve bahçeler titizlikle temizlenir. Başta çocuklar olmak üzere yeni elbiseler alınır ve bayram sofrası büyük bir özenle hazırlanır. Bayram gününde komşular, birbirlerini ziyaret ederek Nevruz sofrasında yer alan yemek ve tatlılardan götürürler. Özellikle yoksul komşuların sofralarının dolu olması, toplumsal yardımlaşmanın önemini vurgular. Bu yardımlaşma, toplum bağlarının güçlendiğinin bir göstergesidir. Bayram sabahı, halkın ileri gelenleri evleri tek tek dolaşarak yoksullar için bayram payı toplar ve bu yardımları ihtiyaç sahiplerine ulaştırırlar.
- Gaziantep ve çevresi: Nevruz’a “Sultan Navruz” denir. Yerel inanca göre Sultan Navruz, güzel bir kızdır ve 21 Mart’ı 22 Mart’a bağlayan gece batıdan doğuya doğru göç eder. Başka bir inanca göre ise kuş kılığında uçan bir derviştir. Nevruz gecesi, Sultan Navruz’un geçtiği saatte uyanık olanların tüm dileklerinin gerçekleşeceğine inanılır.
- Mersin-Silifke bölgesindeki Toras Türkmenleri: “Mart İpliği” adıyla bilinen geleneği sürdürürler. Ağaçlara bezler bağlanır ve yaylalara çıkılır. O yıl 20 kuzu veya oğlağı olan sürü sahibi, bir kurban kesip konuklara ikram eder.
- Tahtacı Türkmenleri: Nevruz “Sultan Nevruz” adıyla anılır. “Mart dokuzundan sonra dağlar misafir alır” inancıyla yaylalara çıkılır ve mezarlıklar ziyaret edilir.
- Malatya’nın Arguvan ilçesi: Bazı köylerde halk, Nevruz’u “Kış bitti bayramı” olarak kutlar.
- Kars civarı: Genç kız ve erkekler, küçük bir çocuğu su almaya gönderirler. Çocuk, hiç konuşmadan ve arkasına bakmadan bir kova su getirir. Kovaya renkli iplikler ve iğneler atılır; bu ipliklerin sahiplerinin birbirleriyle evleneceğine inanılır.
- Tunceli çevresi: Nevruz günü erkekler, alınlarına kara sürerek su kaynaklarına giderler. Bu karayı kaynak suyuyla yıkayanların dileklerinin kabul olacağına inanılır.
- Edirne: Sultan Nevruz adı verilen eğlencelerde, eski hasırlar yakılır ve “Mart içeri, pire dışarı” diyerek üzerinden atlanır.
- Kırklareli: Nevruz, Mart 9’u olarak kutlanır. Halk, üzeri boyanmış yumurta, börek ve lokma gibi yiyeceklerle kırlara giderek eğlenir.
- Giresun: Nevruzda sabah erken kalkılarak çevredeki akarsulardan getirilen su, hayvanların üzerine serpilir.
Bu gelenekler, Nevruz Bayramı’nın kültürel zenginliğini ve toplumun bir araya gelerek kutladığı bu önemli günü simgeler.
