Öncü zelzele ve artçı zelzele nedir, soruları vatandaşlar tarafından takip ediliyor. Türkiye’de yaşanan zelzeleler sonrası uzmanlar tarafından tabir edilen öncü ve artçı zelzeleler iki cinse ayrılıyor. Yapılan araştırmalara nazaran öncü zelzele sonrası şiddetli zelzelenin gerçekleşmesi, artçı zelzelelerin oluşmasına neden olabiliyor. Şiddetli sarsıntıların akabinde olan zelzeleler artçı sarsıntı olarak tanımlanırken, bu zelzeleler uzun bir mühlet devam edebiliyor. İşte, öncü sarsıntı ve artçı sarsıntıyla ilgili ayrıntılar.
ARTÇI ZELZELE NEDİR?
Artçı Sarsıntı, şiddetli zelzelelerin akabinde olan sarsıntılara denilmektedir. Bu zelzeleler uzun bir müddet devam eder ve büyük sarsıntıyla kırılmış yer altı katmanlarının düzgünce yerleşmesini sağlar.
Yer kabuğu içindeki kırılmalar nedeniyle ani olarak ortaya çıkan titreşimlerin dalgalar halinde yayılarak geçtikleri ortamları ve yer yüzeyini sarsma olayına “DEPREM” denir.
Deprem, insanın hareketsiz kabul ettiği ve itimatla ayağını bastığı toprağın da oynayacağını ve üzerinde bulunan tüm yapılarında hasar görüp, can kaybına uğrayacak halde yıkılabileceklerini gösteren bir tabiat olayıdır.
Depremin nasıl oluştuğunu, sarsıntı dalgalarının yer yuvarı içinde ne biçimde yayıldıklarını, ölçü aletleri ve tekniklerini, kayıtların değerlendirilmesini ve sarsıntı ile ilgili öbür hususları inceleyen bilim koluna “SİSMOLOJİ” denir.
ÖNCÜ ZELZELE NE DEMEK?
Büyük bir zelzeleden birkaç hafta ya da birkaç saniye evvel oluşan, büyük sarsıntının oluştuğu alan içinde ya da bu alan yakınında ortaya çıkan küçük sarsıntılara öncü zelzele denir.
DEPREM ÇEŞİTLERİ NELERDİR?
Depremler oluş nedenlerine nazaran değişik cinslerde olabilir. Dünyada olan zelzelelerin büyük bir kısmı üstte anlatılan biçimde oluşmakla birlikte az ölçüde da olsa öteki doğal nedenlerle de olan zelzele cinsleri bulunmaktadır. Üstte anlatılan levhaların hareketi sonucu olan sarsıntılar ekseriyetle “TEKTONİK” zelzeleler olarak nitelenir ve bu zelzeleler çoğunlukla levhalar sonlarında oluşurlar.Yeryüzünde olan zelzelelerin %90’ı bu kümeye girer. Türkiye’de olan zelzeleler de büyük çoğunlukla tektonik sarsıntılardır. İkinci tip sarsıntılar “VOLKANİK” sarsıntılardır. Bunlar volkanların püskürmesi sonucu oluşurlar.Yerin derinliklerinde ergimiş hususun yeryüzüne çıkışı sırasındaki fizikî ve kimyasal olaylar sonucunda oluşan gazların yapmış oldukları patlamalarla bu çeşit sarsıntıların maydana geldiği bilinmektedir. Bunlar da yanardağlarla ilgili olduklarından yereldirler ve kıymetli ziyana neden olmazlar. Japonya ve İtalya’da olusan zelzelelerin bir kısmı bu kümeye girmektedir. Türkiye’de etkin yanardağ olmadığı için bu tip zelzeleler olmamaktadır.
Bir öteki tip zelzeleler de “ÇÖKÜNTÜ” sarsıntılardır. Bunlar yer altındaki boşlukların (mağara), kömür ocaklarında galerilerin, tuz ve jipsli topraklarda erime sonucu oluşan boşlukları tavan blokunun çökmesi ile oluşurlar. Hissedilme alanları lokal olup güçleri azdır fazla ziyan getirmezler. Büyük heyelanlar ve gökten düşen meteorların da küçük sarsıntılara neden olduğu bilinmektedir.
Odağı deniz tabanında olan Derin Deniz Sarsıntılarından sonra, denizlerde kıyılara kadar oluşan ve bazen kıyılarda büyük hasarlara neden olan dalgalar oluşur ki bunlara (Tsunami) denir. Deniz zelzelelerinin çok görüldüğü Japonya’da Tsunami’den 1896 yılında 30.000 kisi ölmüştür.
