Ortak Türk Alfabesi harfleri ve okunuşu, gündemin öne çıkan mevzuları ortasında yer alıyor. Geçtiğimiz eylül ayında Türk Akademisi ve Türk Dil Kurumu işbirliğinde Türk Dünyası Ortak Alfabe Kurulu Azerbaycan’ın başşehri Bakü’de yapıldı. Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) üyesi ülkelerden oluşan komite üyelerinin katıldığı toplantıda, Ortak Türk Alfabesi önerisi üzerinde uzlaşı sağlandı. Yaşanan gelişmeyle bir arada Ortak Türk Alfabesi ne vakit kullanılacak? Ortak Türkçe alfabe nasıl olacak? bahisleri merak konusu oldu. İşte, ayrıntılar.
ORTAK TÜRK ALFABESİ NEDİR?
Türk Akademisi, Türk Devletleri Teşkilatının (TDT) kurduğu Türk Dünyası Ortak Alfabe Kurulu’nun 34 harften oluşan Ortak Türk Alfabesi önerisi üzerinde uzlaştığını duyurdu.
Ortak Türk Alfabesi, Türk lisanlarındaki asal sesler temel alınarak ve birebir kaynaktan çıkanlar sınıflandırılarak tüm harflerin gösterildiği bir sistemdir. Her harf, Türk lisanlarında bulunan farklı fonemleri temsil etmektedir.
ORTAK TÜRK ALFABESİ NE VAKİT KULLANILACAK?
Türkiye’yi Türk Lisan Kurumunun temsil ettiği toplantıda 1991 yılında bilim insanları tarafından önerilen Latin tabanlı Ortak Türk Alfabesi projesi kapsamlı bir biçimde ele alındı. Yürütülen detaylı çalışmalarda proje kapsamında geliştirilmesi gereken hususular belirlendi. Özverili çalışmalar sonucunda 34 harften oluşan Ortak Türk Alfabesi önerisi üzerinde uzlaşı sağlandı. Ortaya konan alfabedeki her harfin Türk lisanlarında bulunan farklı fonemleri temsil etmesi kararlaştırıldı.
Toplantıda Türk halkları ortasında karşılıklı anlayış ve iş birliğini teşvik eden, lisan mirasını koruyan tarihi nitelikteki Ortak Türk Alfabesi kararının uygulanması ve desteklenmesi için ilgili kurumlara davet yapıldı.
Ortak Alfabe’nin 2026 yılında kullanılmaya başlanması ön görülüyor.
HANGİ ÜLKELER KULLANACAK?
Ortak Türk Alfabesini kullanacak ülkeler ortasında; Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Tataristan, K.K.T.C. ve Özbekistan yer alıyor.
ORTAK TÜRK ALFABESİ HARFLERİ
Kabul edilen Ortak Türk Alfabesi şöyle:
|
IPA |
ST |
IPA |
ST |
IPA |
ST |
|||
|
Aa |
[ɑ] |
[ɑ] |
Iı |
[ɯ] |
[y] |
Rr |
[r] |
[r] |
|
Bb |
[b] |
[b] |
İi |
[i] |
[i] |
Ss |
[s] |
[s] |
|
Cc |
[ʤ] |
[ǯ] |
Jj |
[ȝ] |
[ž] |
Şş |
[ʃ] |
[š] |
|
Çç |
[ʧ] |
[č] |
Kk |
[k] |
[k] |
Tt |
[t] |
[t] |
|
Dd |
[d] |
[d] |
|
[q] |
[q] |
Uu |
[u] |
[u] |
|
Ee |
[е] |
[e] |
Ll |
[l] |
[l] |
Ūū |
[ʊ] |
[ū] |
|
Әә (Ää) |
[æ] |
[ä] |
Mm |
[m] |
[m] |
Üü |
[ʏ] |
[ü] |
|
Ff |
[f] |
[f] |
Nn |
[n] |
[n] |
Vv |
[v] |
[v] |
|
Gg |
[g] |
[g] |
Ññ |
[ŋ] |
[ŋ] |
Yy |
[j] |
[j] |
|
Ğğ |
[ɰ] |
[ɣ] |
Oo |
[о] |
[о] |
Zz |
[z] |
[z] |
|
Hh |
[h] |
[h] |
Öö |
[œ] |
[ö] |
|||
|
Xx |
[χ] |
[x] |
Pp |
[p] |
[p] |
IPA: Milletlerarası Fonetik Alfabe
ST: Sovetskaya Tyurkologiya Yayın Kurulu tarafından kabul edilen Latin harflerine dayalı Milletlerarası Fonetik Transkripsiyon (1974)
