Siyanür ile ilgili araştırmalar Erzincan’da meydana gelen kaza sonrası gündeme geldi. Erzincan’ın İliç ilçesinde altın madeni bölgesinde toprak kayması meydana geldi. Dezenformasyonla Çaba Merkezi’nden “siyanürlü toprak Fırat Irmağı’na aktı” tezlerine ait açıklama yayımlandı. Açıklamada, “Sosyal medyada paylaşılan kimi manzaralarla ilgili, “Erzincan’da bir altın madeninin alanında meydana gelen toprak kayması sonucu siyanürlü toprak Fırat Irmağı’na aktı” savı hakikat değildir.” denildi. Pekala, Siyanür nedir, ziyanlı mıdır?
SİYANÜR NEDİR, ZİYANLARI NELER, ZEHİRLER Mİ?
Siyanür günümüzde farklı sanayi kollarında kullanılmaktadır. Bunlardan en kıymetlisi kimyasal üretim sanayisidir. Bunu naylon, poliamit, akrilik ve plastik üretim endüstrileri takip eder. Madencilikte de altın ve gümüş liç proseslerinde kullanılmaktadır.
Siyanür, bir karbon ve ona üçlü bağ ile bağlanmış bir azot içeren C≡N kümesine sahip kimyasal bileşiklere verilen isimdir. Bu küme birebir vakitte siyano kümesi olarak da bilinir. Organik ve inorganik çeşitleri bulunan siyanürler bilhassa sanayide kullanılmaları için üretilmektedir. İnorganik siyanüre örnek olarak çok zehirli potasyum siyanür, organik siyanüre örnek olarak da düşük toksisiteli asetonitril (metil siyanür) verilebilir. Her siyanür yüksek oranda zehirli değildir.
Organik siyanür bileşikleri nitril olarak isimlendirilir ve toksisiteleri düşüktür. Sitalopram, fadrozol ve ledrozol üzere ilaçlar bu kümeye örnek olarak gösterilebilir. Öte yandan siyanürü doğal olarak üreten birçok bitki, bakteri, mantar ve böcek de vardır. Kiraz, badem, kayısı, şeftali ve erik çekirdekleri, fasulye, patates, turp, lahana, şalgam, brokoli ve mısır üzere bitkiler siyanürlü bileşikleri, otçul hayvanlara karşı bir savunma sistemi olarak doğal bir biçimde üretmektedir.[3] Lakin kimi organik siyanür bileşikleri hidrojen siyanür saldıkları için yüksek oranda zehirlidir.
Endüstride ise ekseriyetle taşıma ve saklama güvenliği sebebiyle toksik sodyum siyanür ve trityum siyanür tuzları demir-çelik ve maden sanayii üzere çok çeşitli sanayi kollarında kullanılmakla birlikte gaz olarak saklanan hidrosiyanik asit (HCN, hidrojen siyanür) akrilik lif, plastik üretimi ve sentetik kauçuk uygulamalarında sıklıkla kullanılmaktadır. Hidrosiyanik asit 28 santigrat derecede kaynama noktasına ulaşır ve acı badem kokusuna sahiptir. Siyanürün en tehlikeli ve zehirli formlarından biridir.
MADENCİLİKTE SİYANÜR KULLANIMI
Madencilikte siyanür kullanımı 1880’li yıllara dayanmaktadır. Bilhassa altın ve gümüş üretiminde kullanılan siyanürün, kapalı devre sistemler ile kullanımı gerçekleşmektedir. Üretim sonucu oluşan atıklardaki siyanürü uzaklaştırmak INCO prosesi üzere çeşitli prosesler ile mümkündür. Madene uygun planlama, yönetmelikler ve günümüz teknolojisi ile siyanürün taşıdığı riskler ortadan kaldırılmaktadır. Altın ve gümüş üzere değerli metallerin üretiminde siyanür liçi prosesi uygulanır. Bunun en temel sebebi, siyanür liçinin yüksek verimliliği ve suratıdır. Değerli metaller, alkali şartlarda seyreltik siyanür çözeltisinde çözündürülür.
